Als voorzitter van Statenlidnu hoorde Harold van de Velde regelmatig verhalen van collega’s die met agressie of intimidatie te maken hadden gehad. Afgelopen zomer werd hij zelf het mikpunt. ‘Als we onze mond blijven dichthouden, wordt het alleen maar erger.’
Als zestienjarige vroeg Harold van de Velde zich al af wat er eigenlijk achter de deuren van het provinciehuis in Middelburg afspeelde. Dat imponerende gebouw, ooit een klooster, met een vleugje mystiek. Tegelijkertijd hoorde hij regelmatig over ‘de provincie’ en hij vroeg zich dan ook af wat Statenleden eigenlijk allemaal deden. ‘In Zeeland speelt de provincie een grote rol, in tegenstelling tot een provincie als Zuid-Holland met grote gemeenten. Dus ik kwam het vaak tegen in de krant en was er nieuwsgierig naar.’
Grote thema’s als vergrijzing en het vertrek van jongeren maakten dat Van de Velde daar graag over mee wilde denken. Omdat jongerenparticipatie in die tijd al hoog op de agenda stond, was de stap naar de politiek een logische. Van de Velde begon als fractiemedewerker bij de SGP en werd op zijn 24e Statenlid. Acht jaar later staat hij op de lijst voor zijn derde termijn in Provinciale Staten. ‘Ik vind het nog steeds fascinerend om mee te mogen beslissen over grote vraagstukken’, zegt hij met een brede glimlach.
Boze burgers
Hij maakt zich ook zorgen. Als voorzitter van Statenlidnu hoort hij regelmatig verhalen van collega’s die te maken hebben gehad met agressie en intimidatie. Mensen die bijvoorbeeld niet meer naar een bijeenkomst over het stikstofdossier durven, omdat ze zich niet veilig voelen. Ook de cijfers laten dat beeld zien. Geïrriteerd: ‘Recent onderzoek laat zien dat 60 procent van de Statenleden deze ervaring heeft. Dat gaat dus om ruim 300 collega’s! Terwijl we nauwelijks iets horen van deze mensen, laat staan dat er aangifte wordt gedaan. Hoe langer we onze mond houden, hoe erger het wordt.’
En dus trok hij afgelopen zomer zelf zijn mond open toen het provinciehuis in Fryslân opgeschrikt werd door een bommelding. Van de Velde werd als voorzitter van Statenlidnu door Nieuwsuur om een reactie gevraagd. Wekenlang was het al onrustig in Leeuwarden, de stikstofcrisis zorgde ervoor dat boze burgers zich op intimiderende wijze ophielden bij het provinciehuis. Van de Velde riep in het tv-programma de boze burgers op om respect voor elkaar te tonen, om zuinig te zijn op volksvertegenwoordigers die er per slot van rekening zijn om naar de burgers te luisteren.
Op scherp staan
Toen hij ’s avonds laat in de taxi naar huis zijn mailbox opende, ontplofte die. Een kleine greep uit de reacties: ‘Ophangen aan de hoogste boom’, ‘Tuig van de onderste richel’, ‘Vast onderdeel van het World Economic Forum’, ‘Je kop moet eraf’. ‘Ik schrok enorm van de hoeveelheid berichten, ook op social media. Maar ook van de enorm scheve verhouding serieuze berichten en bagger. Ik denk dat er twee inhoudelijke mailtjes tussen zaten.’
Hoewel hij zichzelf omschrijft als nuchtere Zeeuw, merkte hij dat hij die avond eens extra om zich heen keek voordat hij zijn woning binnenging. ‘Zeker die eerste week was ik alerter. Ik keek vaak om me heen en was voorzichtiger met het openen van de post. Als ze de vreselijkste dingen kunnen roepen op social media, waarom zouden ze dan niet zo ver gaan om het ook echt uit te voeren, dacht ik. Ik stond op scherp.’
Deleten en doorgaan
Hoewel Van de Velde nooit zal toelaten dat bedreigingen invloed hebben op zijn werk als Statenlid, werd zijn werkplezier er wel even flink minder van. ‘Ik kan me voorstellen dat je als eenmansfractie kwetsbaar bent op zo’n moment. Als je geïntimideerd wordt en je praat er niet over met anderen, kan het zomaar zijn dat je beïnvloed wordt in je besluitvorming.’
Ook realiseerde hij zich dat veel collega-Statenleden dat wat hij nu één keer meemaakte, vele malen vaker over zich heen kregen. ‘In Zeeland heb ik natuurlijk ook te maken met boze burgers, maar met intimidatie had ik nog geen ervaring.’ Na een korte stilte: ‘Soms discussiëren we over de vraag of iets intimidatie is of slechts bagger, dat is niet goed. Bagger is óók intimidatie.’
Dat is precies de kern van het probleem, denkt Van de Velde. ‘Te vaak denken we dat je er maar tegen moet kunnen, dat je anders een zwakkeling bent. Het moet allemaal kunnen, er is tenslotte vrijheid van meningsuiting. Deleten en doorgaan. Maar ondertussen worden volksvertegenwoordigers afgebroken. Als je partner thuis bevend op de bank zit, omdat jíj Statenlid bent, dan is het werkplezier gauw verdwenen. Waarom zou je je dan nog inzetten, want voor het geld hoef je het sowieso niet te doen.’
Je hart luchten
Spreek je uit, is het credo van Van de Velde. ‘Alle uitlatingen die iets met je doen, gaan een grens over. Of het nou geschreven is, gezegd of gedaan. Blijf er zelf niet mee zitten, maar bespreek het met anderen. Want ook al denk je dat het niets met je doet, onbewust gebeurt er iets. Een volgende keer en nog een volgende keer stapelt het zich op, totdat je met een burn-out thuiszit.’
Zelf deelde hij zijn ervaringen met zijn fractie en met de beroepsvereniging. ‘Ik heb met hen gekeken of ik aangifte kon doen, maar nog meer dan dat is het een kwestie van je hart luchten. Ik heb het een plekje kunnen geven door erover te praten. Er zijn vele manieren om je hart te luchten: ga naar de griffier, de Commissaris van de Koning, een fractielid, of het ondersteuningsteam weerbaar bestuur. Blijf er in ieder geval niet mee rondlopen.’
Gesprekstechnieken
Omgaan met boze burgers is sowieso een thema dat meer aandacht verdient. ‘De laatste jaren is er in de Provinciale Staten veel aandacht geweest voor integriteit, maar over agressie en intimidatie ging het nooit. Het is goed om het onderwerp een paar keer per jaar op de agenda te zetten in de provincie. Ook is het hard nodig dat Statenleden weten wat ze moeten doen als er een schreeuwende burger voor hun neus staat. Hoe zorg je ervoor dat je niet dichtklapt? Passende gesprekstechnieken zijn daarbij essentieel.’
Wat hijzelf doet in zo’n geval? ‘Als iemand hoog in zijn emotie zit, leg ik hem of haar uit dat ik volksvertegenwoordiger ben en naar hem of haar wil luisteren. “U kunt op respectvolle toon iets vertellen, want ik respecteer u ook”. Vaak wordt iemand dan al rustiger. Als je deze competentie niet hebt, moet je die echt leren.’
Statenlidnu werkt met de griffiers aan een inwerkprogramma voor nieuwe Statenleden. Onderdeel daarvan is het thema agressie en geweld. ‘In de training komen vragen aan bod wat precies intimiderend of grensoverschrijdend is. We gebruiken daarvoor de ABCD-agressieladder, waarbij je leert agressie te herkennen. Ook gaan deelnemers oefenen hoe je kunt reageren op een woedende burger.’
Melding maken
‘We moeten er alles aan doen om ons ertegen te wapenen en ernaar te handelen’, vindt Van de Velde. ‘Anders wordt het nog erger. Dus een melding maken of aangifte doen moet zo makkelijk mogelijk gemaakt worden. Daarom is het ook belangrijk dat vertegenwoordigers van de politie en het openbaar ministerie meepraten over dit onderwerp. Slachtoffers moeten het vertrouwen hebben dat hun melding serieus wordt genomen.’
Zwijg het niet dood, maar deel het, roept Van de Velde nogmaals op. ‘Vergelijk ook niet met andere gebeurtenissen, want zo maak je kleine incidenten nog kleiner, en grote groter. Uiteindelijk is elk incident er een te veel.’
Meer informatie
Dit is een interview in een reeks vraaggesprekken met Statenleden, andere volksvertegenwoordigers en bestuurders over hoe zij omgingen met bedreigingen of intimidatie, maar ook hoe zij ondersteuning geven aan collega's die te maken krijgen met bedreiging, agressie en intimidatie.
Het interview is gemaakt door Mariëlle van Bussel in opdracht van het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur (Statenlidnu, Nederlands Genootschap van Burgemeesters, Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en Wethoudersvereniging).
Voor meer informatie over het ondersteuningsteam en hoe om te gaan met agressie en geweld bekijk de dossierpagina agressie of intimidatie.
Contact Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur
Wanneer u te maken krijgt met agressie en intimidatie kunt u 24/7 contact opnemen met het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur. Het Ondersteuningsteam is telefonisch bereikbaar op 070-3738314. U komt dan in contact met een van de vertrouwenspersonen.